9 januari 2018 – Acht onderzoeksvoorstellen van wetenschappers van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) zijn bij elkaar beloond met ruim zes miljoen euro subsidie van KWF Kankerbestrijding. De onderzoekers gaan zich bezighouden met basaal en translationeel onderzoek naar diverse kankersoorten.

Prof. Sjaak Neefjes van de afdeling Chemische Immunologie krijgt een Consortium Grant om met collega’s in andere centra onderzoek te doen naar een stof genaamd aclarubicine. Deze stof kan een behandeloptie zijn voor uitbehandelde patiënten met acute myeloide leukemie (AML), maar werd in 2006 van de markt gehaald. Het Neefjes-lab heeft ontdekt dat aclarubicine een betere stof met minder bijwerkingen is dan doxo- of daunorubicine en dat het ook nog eens op een andere manier werkt.

Het doel van het onderzoek is om aclarubicine voor klinisch gebruik klaar te maken en in meerdere centra te testen bij AML-patiënten die de standaardtherapie al hebben gehad. Neefjes werkt voor dit project samen met Peter von dem Borne en Hendrik Veelken (LUMC), Mojca Jongen-Lavrencic (Erasmus MC), Jeroen Janssen (VUMc) en Gerwin Huls (UMCG).

Endeldarmtumor laten oplichten

Oncologisch chirurg Alexander Vahrmeijer krijgt een Consortium Grant om endeldarmkanker op te sporen tijdens een operatie. Bij deze patiënten is tumorweefsel vaak heel moeilijk te onderscheiden van normaal weefsel door de voorbehandeling met chemotherapie en bestraling. Samen met collega’s uit andere centra en het bedrijfsleven gebruikt Vahrmeijer nabij-infrarode fluorescentie om de tumor te laten oplichten. “Met deze nieuwe techniek hopen nauwkeuriger te opereren en daarmee de kans op terugkeer van de tumor te verkleinen.”

Vahrmeijer werkt voor dit onderzoek samen met dr. Hilling, prof. Van de Velde, dr. Holman, dr. Bonsing en dr. Peeters (LUMC), prof. Burggraaf (Centre for Human Drug Research), dr. Kusters en prof. Rutten (Catharina Ziekenhuis Eindhoven), dr. Burger en prof. Verhoef (Erasmus MC Rotterdam) en de bedrijven SurgiMab en Quest Medical Imaging.

Kwaliteit van leven oudere borstkankerpatiënt

Nienke de Glas van de afdeling Interne Geneeskunde gebruikt haar subsidie om, samen met de afdeling Heelkunde, een keuzemodel te ontwikkelen dat borstkankersterfte, bijwerkingen en kwaliteit van leven voorspelt bij oudere patiënten met borstkanker. “Door de vergrijzing neemt het aantal oudere patiënten met borstkanker toe. Zij hebben een verhoogd risico op ernstige bijwerkingen en achteruitgang van kwaliteit van leven door de behandeling. Met het keuzemodel kunnen we patiënten beter informeren over de risico’s van behandeling en de effecten op de kwaliteit van leven.”

Genetisch mozaïek

Prof. Hans Morreau en Tom van Wezel van de afdeling Pathologie gaan samen met collega Maartje Nielsen van de afdeling Klinische Genetica onderzoek doen naar de genetische aanleg voor darmpoliepen en terugkerende darmkanker. Het was al bekend dat de erfelijke darmziekte familiaire adenomateuze polyposis wordt veroorzaakt door een specifieke mutatie in het APC-gen. Recent werd echter aangetoond dat bij sommige patiënten deze mutatie niet in alle, maar slechts in een deel van de lichaamscellen zit. Dat noemen we een genetisch mozaïek. Met de subsidie gaan de onderzoekers samen met de afdeling Maag- Darm- en Leverziekten analyseren hoe vaak deze genetische mozaïeken voorkomen en wat de klinische consequenties hiervan zijn.

Polymerase theta

Prof. Marcel Tijsterman van de afdeling Humane Genetica gaat zijn subsidie gebruiken om een DNA-reparerend eiwit nader te bestuderen: polymerase theta. Dit eiwit is de drijfveer achter een mutatie-veroorzakende vorm van DNA-herstel, die lange tijd onderschat is geweest. “We willen ontrafelen in welke situaties polymerase theta belangrijk is en welke andere eiwitten in de cel een rol spelen in dit proces. Reparatie van gebroken chromosomen kan namelijk mutaties opleveren en ernstige ziekten zoals kanker veroorzaken. We willen daarom ook weten of remming van polymerase theta gebruikt kan worden in de behandeling van kanker.”

Lynch-syndroom

Niels de Wind van de afdeling Humane Genetica kijkt ook naar DNA-reparatie, maar dan specifiek bij patiënten met het Lynch-syndroom: een erfelijke aanleg voor darmkanker. Het is onduidelijk waarom voornamelijk dragers van een bepaald gen dat betrokken is bij reparatie van DNA darmkanker ontwikkelen. “We hebben eerder gevonden dat cellen met dat afwijkende gen abnormaal reageren op kankerverwekkende stoffen uit bijvoorbeeld gebraden vlees. We denken dat dit de darmkanker bij patiënten met het Lynch-syndroom verklaart en gaan dat nu verder uitzoeken.”

Jonge veelbelovende onderzoekers

Twee LUMC’ers krijgen van KWF Kankerbestrijding een Young Investigator Grant. De eerste is oncologisch chirurg Rutger-Jan Swijnenburg die zich gaat bezighouden met de diagnostiek van alvleesklierkanker. “Ons doel is om een radioactieve stof te ontwikkelen én gebruiken die bindt aan alvleesklierkankercellen en niet aan ontstekingscellen of gezonde alvleeskliercellen. Met deze stof kunnen we een tumor efficiënter detecteren op een PET/CT-scan en kunnen we monitoren hoe goed de chemotherapie werkt. Uiteindelijk leidt dit tot betere selectie van patiënten voor een ingrijpende operatie.” Swijnenburg werkt samen met wetenschappers van Stanford University’s Molecular Imaging Program.

De tweede jonge veelbelovende onderzoeker is Román González Prieto van de afdeling Moleculaire Celbiologie. Hij doet basaal wetenschappelijk onderzoek naar erfelijke genafwijkingen die het risico op borstkanker verhogen. Patiënten met deze afwijkingen hebben meestal zeer agressieve tumoren die resistent worden voor bestaande behandelingen. Door op eiwit- en celniveau naar de tumoren te kijken hoopt Ganzález Prieto aangrijpingspunten voor toekomstige alternatieve behandelingen te vinden.

Bron: LUMC